داش آلتي:

منطقه داش آلتي در سمت جنوب غربي روستاي قاشقچي واقع شده كه از جمله محلهايي است كه براي عده ايي از علاقمندان نام آشنايي است اين محل كه يك پديده اي طبيعي زيبايي است از فرسايش سنگ و خاك بوسيله ي آب چشمه كه هم اكنون نيز آب چشمه ي آن جاري است بوجود آمده اينجا به دليل سر سبزي و بريدگيهاي بزرگ سنگي و وجود يك پناهگاه طبيعي و چشمه هاي آب شيرين هر ساله عده ي زيادي را به سوي خود جلب مي كند.

  پل تاریخی لیلان:

پل لیلان این اثر در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۳۹۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مــوقعیـت بنا: این پل در یک کیلومتری جنوب شهر لیلان بر روی رودخانه لیلان چای بنا گردیده است. این پل در روزگاران گذشته راه ارتباطی همدان، کردستان و مراغه و تبریز را در برمی گرفته است و اکنون به واسطه جاده جدید الاحداث میاندوآب ملکان ارتباط از این طریق انجام می گیرد و در حال حاضر پل ارتباطی است برای رسیدن به چاده سرچم(تهران) و روستاهای تورچی, فتح الله کندی، قره گل,شیطان آوا(لطف آباد), شیرین کند, محسن آباد (جین قره) می باشد.

رودخانه لیلان چای از کوهستانهای جنوبی سهند سرچشمه گرفته و بعد از طی مسافتهای طولانی و عبور از ده ها روستا و ایجاد جلگه لیلان در نزدیکی شهر میاندوآب به رودخانه زرینه رود می پیوندد و در نهایت به دریاچه ارومیه می ریزد.

پیشینه تاریخی پل لیلان چای:

  پل لیلان چای بلحاظ اینکه هیچگونه کتیبه یا مستندات تاریخی ندارد به یقین نمی توان برای آن تاریخ دقیقی ذکر کرد ولی از نظر نوع معماری می توان آنرا به دوره صفوص نسبت داد ولی شکی نیست که از دورانهای قبل نیز پلی در اینجا احداث شده باشد زیرا  رودخانه لیلان چای علاوه بر اینکه جلگه حاصلخیز لیلان را آبیاری می کرده باعث بوجود آمدن تمدن و فرهنگهای بسیار کهنی از دورانهای پیش از تاریخ در اطراف این رودخانه بوده است. از جمله این فرهنگها میتوان به تپه چمن و الله قلی و تپه چمن و ... به تپه های دوران تاریخی و اسلامی اشاره نمود.  معماری پل دارای سه دهنه می باشد. اندازه دهنه ها یکسان و جهت پل تقرباً بصورت شمالی- جنوبی بوده و در قسمت شرقی پل موج شکن ها بصورت مثلثی بوده و در قسمت غربی پل نیز به سه نیم دایره و بصورت پشت بند وجود دارد. مصالح بکار گرفته شده در این پل عبارت از آجر که در قسمتهای طاقها و نیز بالای پل بکار رفته و سنگهای تراش دار که در قسمت پایه ها و موج شکنها و پشت بندها بکار رفته است. ابعاد این سنگها در حدود ۲۰×۳۰ سانتیمتر، ۲۰×۵۰ سانتیمتر و ۶×۲۲×۲۲ سانتیمتر می باشند. ارتفاع پل از جان پناه پل تا سطح رودخانه ۴۹۰ سانتیمتر و ارتفاع موج شکنها ۱۳۰ سانتیمتر و طول پل ۲۴ متر می باشد. عرض پل ۶۵۰ سانتیمتر و فاصله دهانه ها از هم ۴۴۰ سانتیمتر و ارتفاع طاقها ۳۵۰ سانیتمتر می باشد. پشت بندهای نیم دایره پل ۲۲۰ سانیتمتر و بصورت نیم دایره هستند طاقهای پل بصورت جناغی و در وسط نوک نیزه طاق یک سنگ سفید آهکی بکار رفته است و بطور کلی تا ارتفاع ۱۳ سانتیمتری سنگ از آن به بعد مصالح آجر بکار رفته است. موج شکنها و پشت بندها تا همان ارتفاع ۱۳۰ سانیتمتر می باشد.

این پل در سالهای اخیر نمی دانم به علت بالا بودن سطح آگاهی برخی ها و یا به علت عدم درک وآگاهی برخی ها بشدت مورد بی حرمتی قرار گرفته است لذا در عرض یک سال شاید بیش از دوبار از ناحیه پایه ستونها مورد تخریب قرار گرفته است

واقعاً خیلی خیلی جای تأسف است که این پل باعظمت بعد از طی حداقل 400 سال سالم و بدون کوچکترین بی حرمتی به نسل ما به ارث رسیده ولی در این سالهای اخیر که بقول خودمان با فرهنگ و آگاه و پیشرفته هستیم اینگونه آثار فرهنگی خود را با دستان خودمان تخریب می کنیم . یک مطلب راجع به علت تخریب پل ها لازم می دانم بیان کم و آن اینکه بعضی ها شنیده اند که در زیر پایه پل ها گنجی هفته است!!!! واقعاً خرافه ایی بیش نیست زیرا چطور ممکن است گنجی را در زیر پایه پلی که هر لحظه ممکن است در اثر جاری شدن سیل خراب شود و یا محلی که همیشه در معرض دید مسافران است گنجی را مخفی کرد؟؟؟!!!

واقعاً خود این پل ها, نوع معماری آنها , استحکام آنها, کاربری آن ها, نوع مصالح بکاررفته در آنها, دقت و محاسبات فنی در آنها و از همه مهمتر مسیر و محل احداث پل ها  داستانهایی دارد که برای هر شهر و روستایی حکایتهایی دارد حال چه گنجی بهتر از این آثار تاریخی وجود دارد که در گوشه و کنار این مرزوبوم احداث شده است ؟

نگارنده که سالهای سال است از این پل در فصول مختلف از آن عکس گرفته و میگیرم این بار بعد از بارش برف سنگی در اواخر آذر ماه سال 92 برای عکس برداری به سمت قرمزی کورپی (پل لیلان چای ) رفته بودم باز هم دیدم که افراد ناآگاه و بی اطلاع برای چندمین بار اقدام به تخریب قسمتی از پل کرده اند. !!!!!!!  

اما یک سخن حسابی:

 پل لیلان چای( قرمزی کورپی ) تنها از طرف بعضی افراد کم اطلاع که به خیال خودشان بدنبال گنج هستند مورد بی مهری قرار نمی گیرد بلکه این پل مظلوم که روزگاری بارگران اهالی منطقه و شهرهای دیگر کشورمان را که بر دوش خود تحمل میکرد گویا این بار نیر باید تحمل بی مهری و بی توجهی برخی افراد به اصطلاح  آگاه و حتی مسئولین را باید تحمل کند ! و عجب اینجاست در منطقه لیلان و ملکان ما تنها دو تا پل تاریخی داریم یکی در لیلان و دیگری که روستای قلی کندی واقع شده است.

پل لیلان چای حداقل 400 سال قدمت دارد  و لی پل قلی کندی حد اکثر 150 سال دارد اما در پوسترها در بروشورها و در محافل همیشه صحبت از پل قلی کندی است و بس گویا فقط شهرستان ملکان با تمام روستاها و بخش هایش یک پل تاریخی دارد نمی دانم این پل چرا از قلم و از بیان می افتد مثلاً در معرفی افراد نخبه شهرستان در پوستر ها و بنرها بجای اینکه از تصویر این اثر مهم هم استفاده کنند تنها از تصویر پل قلی کندی استفاده کرده اند شما یک نمونه پیدا نمی کنید که در شهرستان ما برای تبلیغ از تصویر پل لیلان استفاده شود مثلاًدر راهنمای تلفن شهرستان ملکان شما می بینید همین مسله تکرار شده است در هیچ اداره ایی تصویر پل لیلان دیده نمی شود کمتر کسی در منطقه ملکان از وجود چنین پلی در شهرستان ما خبر دارند ولی از از قیرلار کورپو سی قلی کند چرا. من یک باستان شناسم برای من فرقی نمیکد آثار مربوط به چه روستایی یا شهری و حتی چه کشوری است برای همه آنها یک ارزش خاصی قائل هستم ولی این همه بی لطفی چرا و به چه بهانه یی باید نادیده گرفته شود آنهایی که در این زمینه و در اطلاع رسانی مسئولند چرا کوتاهی می کنند؟؟؟        

کبوترخانه:

اهميّت كبوتر و كبوتر خانه در منطقه ليلان و ملكان:

اهمیّت کبوتر و کبوتر خانه در ایران و فرهنگ ایرانی بحدّی است که در بسیاری از متون تاریخی و ادبی به آن اشاراتی شده و حتّی اشاراتي در اشعار شاعران و ضرب المثل هایی در در میان اقوام مختلف ایرانی وجود دارند که بنوعی در حدّ بسیار بالایی از گره خوردن زندگی جامعه ی بشری ایرانیان را با کبوتر نشان میدهد.نمونه ی بارز این همزیستی را هم اکنون در گوشه و کنار شهرها و روستاها بخوبی می توانیم ببینیم، چرا که گاهی اوقات در گوشه ی حیاطی یا در کنار مزرعه ای یا کنار کارگاههايی شاهد نگهداری کبوتران صحرایی و کبوتران دست آموز هستیم و این امر بیانگر علاقه ی وافر انسان به کبوتر است که ریشه در تاریخ کهن و فرهنگ دیرین این ملّت با تمدّن ایران زمین دارد .

ولی متأسفانه اكثر اوقات به كساني كه كبوتر نگه ميدارند به ديده كبوتر باز و حقارت مي نگرند بطوريكه نگارنده همين موضوع را در فالب يك مقاله ي 50 صفحه ايي به يكي از مسئولين منطقه ي خود نشان دادم تا در صورت امكان ترتيبي دهند تا بصورت منسجم در اين باره تحقيق شود چون منطقه ي ما از اين لحاظ يكي از مناطق بي نظير آذربايجان و حتي ايران است ولي ايشان با كمال تعجب بجاي حمايت،  فرمودند « من خيلي وقت پيش قوش بازي را كنار گذاشته ام » !!!

اما نباید این نکته را فراموش کنیم که هدف انسانها از نگهداری آن صرفاً كبوتر بازي بوده بلكه بهره برداري اقتصادی، غذایی و کودورزی آن بوده، که خود مقوله ای جداگانه ايي است كه از اهميّت زيادي برخوردار است. خیلی ها هستند تنها از نظر رواني به صدای خاصّ آن علاقه دارند، و از شنیدن صدای ( krim krin ) آن لذّت می برند، بعضی ها از پرواز های بلند و دور و دراز آن لذّت میبرند و حتی مسابقاتی هم اجرا می نمایند، برخی از معلّق زدن مکرّر آن، و عدّه ای ازانواع رنگهای سروگردن و بال و پرهای آن لذّت می برند. و بعضي ها به کبوتر بدیده ی تقدّس می نگرند و آنرا مظهرآزادی و آزادگی میدانند، وعدّه ایی به جوجه آن از منظر درمانی مینگرند، که چنین هم هست. و بالاخره هر کسی از ظنّ خود یارش شده است. بنابر اين پرداختن به امر نگهداري كبوتر يك موضوع و امري است فراتر از آنچه كه بعصي ها با عينك بد بيني به آن مي نگرند.

 این پرنده ( کبوتر ) بلحاظ سازگاری آب و هوایی، در چهار اقلیم ایران قادر به زیست است بطوری که در جای جای ایران از زمانهای قدیم شاهد برجهای کبوتر بوده ایم که برخی از آنها از نظر تاریخی و باستان شناسی جای بسی تا مّل و تعمّق دارد.

معماری ساختمان برجها:

ساختمان برج ها و كبوتر خانه ها از نظر معماری واقعاّ شگفت انگیز و جالب توجّه است بوریکه : (( الیزابت بیزلی )) یک بانوی پژوهشگر انگلیسی می نویسد : « فقط بخاطر ساختمان تجسّمی و دلفریب و شاهکاری که در داخل این برجها بکار رفته ارزش و اهمیّت آنرا دارند که هیأت هائی برای دیدن آنها به اصفهان بیایند، حتّی اگر سلجوقیان و شاه عبّاس کبیر هم ساختمانهائی در این شهر با شکوه و جلال بر پا نکرده بودند.»

کهن ترین سند کتبی در مورد کبوترخانه ها:

کهن ترین مدرک ( سند کتبی ) درمورد کبوتر، متعلق به پنجمین سلاله ی مصر باستان است که به سه هزار سال پیش از روزگار ما بر می گردد ،

طبق آنچه که از پروفسور لپسیوس برچ Lepsius M.Birch به جای مانده، نام کبوتر در ردیف اسامی غذاهای سلاله ی قبل از آن نیز ذکر شده ،

پلین Plin نویسنده لاتینی رم باستان که در سال 114 میلادی در گذشته می نویسد که رومیها برای کبوتر بهای گزافی می پرداختند و نسب نیاکان خویش را به کبوتر نسبت میدادند [توتمیسم ] .

در همان زمان هلندیها هم نسبت به کبوتر مثل رومیان قدیم علاقه نشان می دادند.

همچنین در تاریخ آمده که برای سلاطین ایران و توران هم کمیاب ترین کبوترها را می فرستادند. حتی اهمیّت کبوترخانه ها در تاریخ ایران چنان بوده که غازان خان مغول در کنار سایر اقدامات برای احیای کشاورزی ایران، فرامینی جهت حفظ و نگهداری کبوتران وکبوترخانه ها صادر کرده است .

در سال 1600 میلادی اکبر شاه گورکانی در هندوستان برای کبوتر اهمیّت بسزائی قائل بود و در سرای او هرگز کمتر از بیست هزار کبوتر یافت نمی شد. تاریخ نویس دربار ( اکبر شاه ) می افزاید که: « علیحضرت با آمیزش دادن نژادهای مختلف، عملی که قبل از آن هرگز صورت نگرفته بود ، به حد حیرت آوری نژادهای کبوتران را بهبود بخشید.»

قداست و احترام کبوتر و کبوترخانه:

قداست و احترام کبوتر و بواسته ی آن کبوترخانه در زمانهای قدیم بحّدی بوده که در عصر صفوی امتیاز ساختن ( کبوتر خانه ) نه تنها به بیگانگان، حتّی به ایرانیان غیر شیعه نیز داده نمی شده است. همچنین یکی از نذورات اکثر ایرانیان را به هنگام عزیمت یا قبل از عزیمت به مشهد مقدس برای زیارت مرقد مطهر امام هشتم (ع ) ، خرید گندم وتغذیه ی کبوتران حرم، تشکیل می داد. بنابراین وجود کبوتر دراکثر اماکن مقدّس و تغذیه ی آنها توسط زائرین یکی از بارز ترین روابط انسانی و عاطفی و فرهنگی ومذهبی ایرانیان را نشان می دهد.و همینطور در مراسم تعزیه سید سالار شهیدان امام حسین ( ع ) نیز از وجود این پرنده به عنوان سمبل آزادگی استفاده می کنند.

ارزش اقتصادی کبوترخانه ها:

یکی از مقوله های چندین هزار ساله ی ما ایرانیان کشاورزی است، و بعید نیست که اجداد ما از کمبود و مشکل آب و عدم زمینهای حاصلخیز زراعی رنج نبرده باشند. اما مسلماً آنها برای جبران این نقیصه حتماً چاره ای نیز اندیشیده اند، مثلاً برای حل مشکل کم آبی به ایجاد قنات و کاریز پرداخته اند در يقيناً برای تهیّه و گِِرد آوری کود در امر کشاورزی نیز حتماً تلاشها یی کرده اند، زیرا کهن ترین مدرک برای این ادّعا به زمان زرتشت پیامبر ایران باستان بر می گردد، که برای اوّلین بار انعکاس ضرورت کود ورزی را در وندیداد می بینیم؛ جائی که زرتشت از اهورا مزدا پرسد: پنجمین جائی که از زمین به حد اکثر شادمانی وخوشبختی است کجاست؟ اهورا مزدا پاسخ می دهد : « زمینی که رمه ها واحشام بسیاری درآن کود بیشتری بیارد.»

بنابر این بخاطر اهمیّت کود ورزی زمینهای کشاورزی، بجاست که ما نسبت به گذشته ی خود (سنّت) جاهل، و نسبت به آینده ی خود ( صنعت ) بی تفاوت نباشیم، و با تلفیق سنت و صنعت گامی در جهت احیای صنعت پرورش و نگهداری کبوتر برداریم و به ساخت کبوترخانه های مدرن و مجهّز بپردازیم. چرا که در کوتاه ترین زمانِ ممکن یکی از با ارزش ترین تجربیّات بشری از لحاظ صنعت غذایی، کود ورزی و معماری با ارزش و اصیل ایرانی به فراموشی سپرده خواهد شد. بطوری که الان شاهد رواج صنعت مرغداری با پرورش و تولید انبوهی از گوشت های طیور کم خاصیّت و رواج سیل آسای کودهای شیمیائی بجای کود های حیوانی هستیم و بخوبی هم میدانیم که چقدر این اینها ( کودهای شیمیایی ) برای خاک زمین های زراعی مضر و زیانبارند. باید بهوش باشیم که جداً سزاوار نیست راههای تجربه شده هزاران ساله نیاکان خود را به این سادگی بباد فراموشی سپرده و در بست رهایشان کنیم. از نظر كارشناسان اقتصادی این پرنده ( کبوتر ) گاهی اوقات بلحاظ بهره برداری اصولی و تکثیر وپرورش منطقی دارای ا رزش افزوده ی زیادی است، بطوریکه یک کبوتر خانه و برج دو هزار قطعه ای کبوتر – که با هزینه ی بسیار کمی از نظر تغذیه و نگهداری صورت می گیرد – با یک واحد مرغداری 000/10 هزار قطعه ای می تواند رقابت می کند. ضمن آنکه تبعات زيست محيطي و بهداشتي و کیفیّت تغذيه گوشت کبوتر را كه بمراتب خیلی بالاتر از مرغ و سایر پرندگان است را در نظر بگیریم. حال جهت احیاء و بهبود کبوترخانه و تبدیل آن به یک صنعت مدرن و باکیفیت، حمایت های قانونی و دولتی و پشتوانه قوی از جانب مسئولین را می طلبد. ولی امروزه از آنجا که زندگی ماشینی خیلی از مسائل عاطفی را از میان برده، به طبع آن توجّه انسانها هم نسبت به کبوتر خیلی کمتر شده و این فرهنگ همانند بعضی از فرهنگ های اصيل دیگر در حال فراموشی و از بین رفتن است

 حـيــدر بـابـا كهليـكلرون اوچاندا

كول ديبينن دوشان قالخيب قاچاندا

باخجالارون چيـچـكلنيب آچاندا

بيزدنده بير ممكن اولسا يادايله

آچيلميان اوركلري شاد ايله

زمستان لیلان امسال (92) تقریباً شبیه سالهای خیلی خیلی قبل بود اکثر اهالی سالها بود منتظر چنین برفی بودند که خداوند مهربان از لطف و عنایت خود بر سرما نازل فرمودند ای کاش لیلانیهای مقیم در شهرهای دیگر ایران هم بودند و در شور و شعف حاصل از بارش این برف سنگین با اهالی لیلان شریک می شدند.

بارش برف در طول چندین روز قریب به  50 سانتی متر رسید و در پی آن هنوز ما بعد از چند روز از گذشت بارش برف سرمای شدیدی را در لیلان تحمل می کنیم.  

لیلان:

شهر لیلان یکی از شهرهای باستانی دنیای قدیم است که در ایران در استان آذربایجان شرقی در 20کیلومتری شهرستان ملکان واقع شده است. این شهر هر چند از نظر تاریخی از اهمیت تاریخی ویژه ایی برخودار است ولی آنچنانکه باید در افکار عمومی ناشناخته باقی مانده است. و دلیل آن به نظر من در عدم آگاهی و اطلاع رسانی از جانب ... بوده است.

مسجد جامع ليلان:

هيئت باستان شناسان آلماني كه در مورخه 12 مه سال 1971 ميلادي (يعني 39 سال پيش) از ليلان ديداري به عمل آورده اند در كتاب (باستان شناسي در ايران) ترجمه مهندس سروش حبيبي مي نويسد كه ليلان دهي است واقع در شمال شرقي مياندوآب و (جنوب شرقي ملكان) كه سه مسجد نوساز دارد در يكي از آنها كه در سال 1343 هـ . ق بنا شده است دو پايه ستون سنگي در زير شمعهاي چوبي نگهدارنده سقف پنهان شده است ولي با اين همه مي توان تشخيص داد كه اينها پايه ستون هاي قديمي بودند كه در اينجا دوباره بكار رفته اند و لازم به ذكر است اين مسجد از آن زمان تاكنون بيش از سه بار تجديد بنا گرديده است و آثاري از قدمت آن در حال حاضر وجود ندارد.

این هیئت آلمانی در این سفر خود که از مسجد جامع لیلان و مسجدسادات و صاحب الزمان لیلان دیدار داشته اند با کنجکاوی و دقت تمام از پایه ستون هایی که در زیر ستون بکار رفته بوده مورد بررسی و شناسایی قرار داده و حتی طراحی نموده اند و در کتاب خود درج کرده اند و بنا بر اظهار کارشناسی آنها این پایه ستونها عنصر هنر اشکانی داشته و از جای دیگر به اینجا آورده شده اند.به نظر می رسد این نظریه کاملاً صحیح باشد زیرا لیلان از آنجایی که لیلان دارای چندین محوطه ای اشکانی است پس در نتیجه این نظریه بعید به نظر نمی رسد.

اما سرنوشت زیر ستو نهای مسجد جامع لیلان چه شد؟؟؟؟

لازم به ذکر است در زمان باز سازی مسجد جامع لیلان بنده که کمی از آثار فرهنگی سر در می آوردم به خود جرأت دادم و خودم را پیش کشیدم به کسانی که امورات باز سازی مسجد را بر عهده داشتند توصیه کردم مواظب این سنگ ها باشند ولی انگار گوش هیچ کسی بدهکار این حرفها نبود که نبود !!!! به من گفتند بهتره که تو هم به ابن کارها کاری داشته باشی بگذار افراد خیر کار خیر خودشان را انجام بدهند .... تا اینکه بالاخره مسجد را تخریب و همه آن 11 ستونهای طراحی و شناسایی شده توسط آلمانیها نمی دانم چی شدند و هموز هم از سرنوشت آنها هیچ خبری نیست حتی بعداً از امنای مسجد جویای سرنوشت آن زیر ستونها شدم که اظهار بی اطلاعی کردند!!!  اما از برخی از ریش سفیدان و امنای مسجد در باره ی چگونگی نصب آنها در زیر ستونهای مسجد پرسیدم گفتند که موقع باز سازی مسجد در قدیم وقتی می خواستند ستونهای مسجد را بر پا کنند برای تهیه زیر ستونها یکی گفت من سنگ مناسب در خانه دارم و آن یکی گفت من هم یکی دوتا دارم و بالاخره تعداد 11 عدد سنگ آوردند و ما هم آنها را در زیر آن ستوها قرار دادیم . حال به نظر شما اینها از کجا این زیر ستونها را آورده اند؟ برای ما کاملاً روشن و واضح است، از تپه های اقماری لیلان آورده اند. پس بنا بر این حدس و گمان هیئت باستان شناسی آلمانیها به واقعیت خیلی نزدیک است.

جالب است بدانید هم اکنون نیز از این نوع سنگها باز هم هست. اگر از آنها خوب نگهداری شود قطعاً در آینده در شناسایی تاریخ شهرمان کمک با ارزشی خواهد کرد.

آثار تاریخی لیلان:

لیلان دارای آثار تاریخی باارزشی میباشد که باور کردنش کمی برای بعضی ها سخت و برای بعضی ها تعجب برانگیز است. اگر فرصتی باشد به برخی از آنها اشاره خواهم کرد در آن صورت خواهید دید که این آثار نه تنها در منطقه بلکه در ایران بی نظیر هستند. البته از یک شهری که قبلاً پایتخت بوده بعید نیست.

ابسیدین:

یکی از آثار با ارزش و منحصر به فرد لیلان، سنگ ابسیدین (obsidian) است که قدمتی بیش از 12 هزار سال دارد. این سنگ بی نظیر نه تنها در لیلان بلکه در ایران هم اولین است( به نقل از دکتر یوسف مجیدزاده دکترای باستان شناسی و استاد دانشگاه تهران و فرانسه) که توسط بنده(مصطفی پیری زاد لیلان) کشف و به شماره ثبتی x در فهرست آثار ملی ایران به نام مصطفی پیری زاد لیلان ثبت و به موزه آذربایجان اهداء شده است. نمونه بزرگتر از آن را در اثر عدم آگاهی و بی اطلاعی چند سال پیش از دستمان ربودند ولی این یکی را به موزه تحویل دادم و هم اکنون در ردیف اول موزه آذربایجان به نمایش گذاشته شده است. این سنگ ابسیدین بیچاره هم هر ازگاهی تب و لرزی به تنش می نشیند، می دانید چرا؟! از بس که گاهی اوقات نه تنها دیده شده که از موزه ها خود اشیاء را می دزدند گاهی دزدی هویت هم در مورد اشیاء موزه ها هست که شامل این سنگ ابسیدین شده است البته به شکل خفیف و ماهرانه و واقعاً ماهرانه؟!!!!  آنهم از طرف یک کسی که القابی همچون استادی ، الحاجی، فرهنگی، و عضویت در شورای شهر را با خود به یدک می کشید و اخیراًهم به  امانتداری شهر اولین هامی اندیشیده!!!.البته از بعضی ها بعید نیست چون اشیاء عتیقه از دیر باز وسوسه بر انگیز بوده و خیلی ها را به نان و نوایی رسانده و برعکس. ولی این حاج استاد گرامی فرهنگی میخواستند با این دزدی (فرهنگی) به یکی از امانتداران شهر اولین ها بپیوندند که خوشبختانه تبریزی ها این بارگران را بدوش این حاج، استاد،فرهنگی ننهادند.در نتیجه این سنگ ابسیدین در حال حاضر در ویترین خودش در ردیف اول موزه آذربایجان در کنار دیگر دوستانش راحت خوابیده و در کمین شکار اولین نگاههای میهمانان داخلی و خارجی به انتظار نشسته و آنها را یکی یکی شکار می کند....اگر میخواهید ببینید این یکی امتحانش همیشه مجانی نیست ولی به هزینه اش می ارزد.

ادامه مطالب در مورد ابسیدین لیلان:

سنگ ابسیدین مکشوفه از لیلان از حیث بزرگی بنا به گفته کارشناسان باستان شناسی در ایران همتایی ندارد از آنجایی که این سنگ هم در حال حاضر در ردیف اولین های تبریز جا گرفته اولاً نشانه افتخار و سرافرازی شهر لیلان و ثانیاً استان مان است که بدینوسیله برگ زرین دیگری بر تاریخ پر افتخار آذربایجان عزیزمان افزوده است.

گفتنی است در دنیای باستان شناسی مطالعات گسترده ایی در این خصوص صورت گرفته و در ایران هم صورت می گیرد بطوریکه ازطرفدانشگاه تهران برای بررسی مقدماتی چند نفر به لیلان آمده بودند ولی انتظار می رود اگر مسئولین امر جهت بررسی و تحقیق عمیق تر موضوع گامهای موثری بردارند قطعاً به یافته های با ارزش تری در مورد شهر لیلان دست خواهند یافت. مطمئناً این یافته سر نخهایی از یک تجارت فوق العاده با ارزش بین المللی از دنیای باستان را به ما نشان خواهد داد که از طریق لیلان با دنیای باستان در ارتباط بوده است. با اثبات این مبادله تجاری این مدعا که از لیلان یکی از شاخه های جاده ابریشم عبور می کرده را نیر قوی تر خواهد کرد.  

تاریخچه پژوهش در قلعه بختک لیلان:

یکی از آثار تاریخی و با ارزش لیلان قلعه بختک است این اثر تاریخی، فرهنگی در سال 1379 با شماره 3750، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این اثر تاریخی همچون نگینی در میان نزدیک به 60 تپه باستانی دیگر لیلان که نزدیک به 50 محوطه از آنها به ثبت ملی رسیده است می درخشد البته لازم به ذکر است تپه های اقماری قلعه بختک لیلان در حال حاضر به این عدد است در صورتی که قبلاً یعنی در اوایل انقلاب و قبل از آن شاید دو برابر این تعداد بود. موقعبت قلعه : وقتی از جاده ارتباطی سمت غرب، وارد لیلان می شوید قبل از رسیدن به شهر لیلان، ابتدا از روی دیوار غربی قلعه بالا رفته و بعد از طی مسافتی حدود 700 متر از سمت شرقی دیواره قلعه خارج و به شهر لیلان وارد می شوید کسانی که اولین بارشان است در اولین برخورد فکر می کنند که از روی تپه ایی بالا رفته اند در حالی که آنها از روی دیواره قلعه عبور کرده اند چون قطر این دیواره ها چیزی حدود 14 متر است یک کمی باور کردنش سخت است برای همین این قلعه در شمال غرب کشور از جمله قلعه های بی نظیر و استثنایی است. قلعه بختک واقعاً بختک است چون آنطور که باید مورد توجه و بررسی و شناسایی علمی قرار نگرفته است . ابعاد قلعه: این محوطه فوق العاده بی نظیر بر خلاف آنچه که عده ایی می گویند بیضی شکل است نیست بلکه بشکل ذوزنقه است یعنی ضلع شرقی آن حدود 1200 متر طول و ظلع غربی آن حدود 900 متر و ضلع جنوبی آن حدود 600 متر و ضلع شمالی آن حدود 700 متر است. وضعیت کنونی قلعه: قسمت های زیادی از سطح قلعه و دیواره های آن بخصوص از سمت شمالی و شرقی توسط کشاورزان و اهالی، با گذشت سالیان، تسطیح و تبدیل به زمین های کشاورزی و مسکونی شده است. تاریخجه پژوهش در قلعه بختک لیلان: بلحاظ ارزش تاریخی و مطالعاتی محوطه قلعه بختک و تپه اقماری آن که اکثراً با قلعه پیوند تاریخی نزدیکی دارند از طرف عده ایی از باستان شناسان و سازمان میراث فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است. از جمله: آقای ولفرام کلایس، بررسی هایی در حصار قلعه بختک داشته است گویا وی اظهار نموده است که هرچند تاریخ دقیقی را نمی توان در خصوص قلعه اعلام نمود ولی آثار هزاره اول پیش از میلاد تا دوره اسلامی (ایلخانی) را می توان در سطح محوطه مشاهده کرد. همچنین در سال 1363 آقای دکتر علی اصغر میرفتاح از قلعه بختک بازدید نموده و طی گزارشی با توجه به ابعاد خشتها (9*40*40) و دیوارهای با ارتفاع 3 الی 10 متر، آن را یک دژ مربوط به دوره ساسانی و ماقبل از آن می داند. شاید نام بختک از همان دوره ساسانیان بر این قلعه داده شده است. در سال 1367 آقای امیری در مدت یک ماه اقدام به بررسی و گمانه زنی در قلعه می نماید و در گزارش مقدماتی خود، یافته های معماری از حصار قلعه و همچنین بررسی باستان شناختی منطقه لیلان را ارائه می نماید. در سال 1380 آقای علی صدرایی، عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی کشور، برنامه پژوهشی و گمانه زنی به منظور تعیین حریم محوطه باستانی قلعه بختک با همکاری اداره کل میراث فرهنگی استان در منطقه حضور یافته و در این برنامه جهت جلوگیری از تخریب قلعه و همچنین جهت تعیین نمودن حریم قلعه و حصار آن، چندین گمانه در منطقه باستانی قلعه بختک ایجاد نموده و گزارش مصور آن را به پژوهشکده میراث فرهنگی کشور ارائه نموده اند. در سال 1386 در اولین اقدام عملی، نقشه محدوده قلعه و نیز عکس ماهواره ای محوطه تهیه شد. همچنین طی سال 1386 حریم و محدوده قلعه به صورت روشمند، نمونه برداری سفالی شد و امور پژوهشی و کتابخانه ای آن هم اکنون نیز ادامه دارد. برخی اقدامات صورت گرفته در سال طی سال 1386 در حوزه تاریخی فرهنگی قلعه بختک، به شرح زیر آورده میشود

1- نقشه برداری محوطه.

2- تهیه عکس هوایی.

3- کسب مجوز ایجاد پایگاه پژوهشی.

4- تهیه پرونده های ثبتی از تپه های اقماری قلعه.

5- بررسی و شناسایی باستان شناسی محدوده قلعه. تپه های اقماری.

6- نصب تابلوهای راهنما برای تمامی تپه های شناسایی شده در محدوده قلعه بختک .

آخرین اقدام عملی در خصوص قلعه بختک لیلان که از طرف سازمان میراث فرهگی استان آذربایجان شرقی صورت گرفته در سال 1390 بود که درضلع غربی دیواره اقدام به حفاری و خاکبرداری نمودند که علاوه بر این که در سطح دیواره برخی از نشانه های دوره های متأخر نمایان شد منجر به بیرون آمدن یکی از برجک های دیواره گردید که با خشت خام کار شده بود ابعاد این خشتها همچون نمونه های خشت پخته است که در بناهای دوره های ساسانی مرسوم بوده یعنی به ابعاد (9*40*40) می باشند همچنین در این عملیات اقدام به مرمت قسمت هایی از دیواره نمودند که قبلاً از طرف اهالی خاکبرداری و تخریب شده بود. حال اگر به همین منوال از آن حفاظت شود ما در مدت زمان نه چندان دوری شاهد از بین رفتن و محو یکی از برجهای دیواره این قلعه خواهیم شد که نزدیک 1400 سال پیش در زیر تلی از خاک محفوظ مانده است شاید آنروز همه بگویند ای کاش همان بهتر که در زیر خاک مانده بود.